Fancoil Üniteleri: Esnek Isıtma ve Soğutma İçin Su Devresiyle Çalışan Konfor Cihazları

Fancoil, içinde bir ısı eşanjörü (coil) ve bir fan bulunan, sıcak veya soğuk su ile beslenerek ortama ısıtma ya da soğutma sağlayan terminal ünitedir. Çiller, ısı pompası, kazan veya merkezi ısıtma–soğutma sistemi ile birlikte çalışır ve her mahalde ayrı sıcaklık kontrolü imkânı sunar. Bu nedenle otel, ofis, rezidans, AVM, hastane ve modern konut projelerinde sıkça tercih edilir.

Basitçe; merkezi bir cihaz suyu ısıtır veya soğutur, bu su tesisat boruları ile fancoil ünitelerine taşınır. Fancoil içinde dolaşan bu su, coil üzerinden geçen oda havasını ısıtır veya soğutur. Fan, havayı coil üzerinden geçirip ortama üfler ve böylece mahalin sıcaklığı istenen değere ulaştırılır.

Fancoil Nedir?

Fancoil ünitesi, fan (blower) ve coil (ısı eşanjörü) kelimelerinin birleşiminden oluşan, su devresine bağlı lokal ısıtma–soğutma cihazıdır. Genellikle:

• Soğutma için chiller veya hava kaynaklı ısı pompası gibi bir soğutma grubuna,
• Isıtma için kazan, ısı pompası veya merkezi ısıtma hattına

bağlanır. Fancoil, doğrudan elektrikle ısı üretmez; suyun taşıdığı ısı enerjisini havaya aktarır. Oda bazlı termostat kontrolü ile her odada ayrı sıcaklık ayarı yapılabildiği için zonlu ve esnek bir konfor çözümü sunar.

Fancoil Nasıl Çalışır?

Bir fancoil ünitesinin çalışma prensibi, su devresi ile hava devresinin bir araya gelmesine dayanır. Temel bileşenleri şunlardır:

• Isı eşanjörü (coil – bakır boru ve alüminyum lameller)
• Fan (genellikle radyal veya aksiyal fan motoru)
• Filtre (havayı kaba tozdan arındırmak için)
• Drenaj tavası ve drenaj hattı (soğutma modundaki yoğuşma suyunu toplamak için)
• İki veya üç yollu vana (su debisini kontrol etmek için)
• Oda termostatı veya kontrol paneli

Isıtma Modu Çalışma Prensibi

1. Merkezi sistem (kazan, ısı pompası vb.) suyu ısıtır.
2. Sıcak su, borularla fancoil coil’ine gönderilir.
3. Fan, oda havasını filtre üzerinden alarak sıcak coil yüzeyinden geçirir.
4. Coil üzerinden geçen hava ısınır ve ızgaralardan odaya üflenir.
5. Oda sıcaklığı termostatın set değerine ulaştığında vana kısılır veya kapanır, fan durur veya düşük kademeye geçer.

Soğutma Modu Çalışma Prensibi

1. Chiller veya ısı pompası suyu soğutur (örneğin 7/12 °C aralığında).
2. Soğuk su, fancoil coil’inden geçirilir.
3. Fan, oda havasını soğuk coil üzerinden geçirirken havanın sıcaklığı düşer.
4. Havadaki nem, coil yüzeyinde yoğuşarak drenaj tavasına akar ve drenaj hattı ile uzaklaştırılır.
5. Oda sıcaklığı istenen değere geldiğinde vana veya fan devre dışı bırakılarak enerji tüketimi azaltılır.

Fancoil Çeşitleri

Boru Sayısına Göre Fancoil Tipleri

İki Borulu Fancoil Sistemleri

• Sistemde tek bir gidiş–dönüş hattı vardır.
• Ya sıcak su ya soğuk su dolaşır; aynı anda hem ısıtma hem soğutma yapılamaz.
• Mevsime veya merkezin çalışma moduna göre tüm fancoiller ısıtma veya soğutma yapar.
• Avantajı daha düşük tesisat maliyeti ve daha basit hidrolik yapıdır.

Dört Borulu Fancoil Sistemleri

• Ayrı bir sıcak su ve ayrı bir soğuk su devresi bulunur (toplam dört bağlantı).
• Aynı binada bir oda ısıtma, başka bir oda soğutma modunda çalışabilir.
• Özellikle otel, ofis ve karma kullanım alanlarında esneklik sağlar.
• Tesisat ve ilk yatırım maliyeti iki borulu sistemlere göre yüksektir; ancak konfor ve kontrol üstünlüğü sunar.

Montaj Şekline Göre Fancoil Tipleri

Kaset Tipi (Tavan Kasetli) Fancoil

• Asma tavan içine monte edilir; sadece dekoratif panel ve menfezler görünür.
• Genellikle 4 yönlü üfleme ile homojen hava dağılımı sağlar.
• Ofis, mağaza, restoran ve açık plan alanlarda yaygın kullanılır.

Kanal Tipi (Ducted) Fancoil

• Asma tavan içinde gizli şekilde yer alır; hava kanalları ve menfezler üzerinden dağıtım yapılır.
• Yüksek statik basınçlı modeller, birden fazla oda veya geniş alanı besleyebilir.
• Mimari açıdan tamamen gizlenebildiği için estetik avantaj sağlar.

Yer–Tavan Tipi Fancoil

• Duvarın altına (radyatör gibi) veya tavana yakın konumda monte edilebilir.
• Görünür tiptir; dekoratif kapakla birlikte sunulur.
• Asma tavan olmayan alanlarda pratik çözümdür.

Duvar Tipi Fancoil

• Split klima iç ünitesine benzeyen, duvara monte edilen görünür tiptir.
• Su devresiyle çalıştığı için gaz devresi yerine hidronik sistem kullanmak isteyen projelerde tercih edilir.

Fancoil Nerelerde Kullanılır?

Konfor İklimlendirmesi – Konut ve Rezidanslar

Modern rezidans ve lüks konut projelerinde, fancoil ile oda bazlı ısıtma–soğutma çözümü sıkça kullanılır. Özellikle:

• Yerden ısıtma + fancoil kombinasyonlu sistemlerde,
• Isı pompası veya chiller ile çalışan merkezi sistemli rezidanslarda,
• Her odada ayrı termostat istenen projelerde

fancoil, estetik ve esnek bir çözüm sunar.

Ofis Binaları ve Ticari Projeler

Ofis binaları, bankalar, çağrı merkezleri, iş merkezleri gibi yapılarda farklı zonların farklı saatlerde kullanılması sebebiyle fancoil üniteleri ideal bir çözümdür. Her odanın veya açık ofis bölümünün:

• Kendi oda termostatı ile kontrol edilebilmesi,
• İstenirse sadece kullanılan mahallerin devreye alınabilmesi,
• Merkezi otomasyona bağlanarak zaman programı yapılabilmesi

işletme maliyetlerini düşürür ve konforu artırır.

Otel ve Hastane Uygulamaları

Otel odalarında, hasta odalarında ve kliniklerde fancoil en yaygın çözümlerden biridir. Her odada:

• Bağımsız sıcaklık ayarı yapılabilir.
• Boş odalarda cihaz kapatılarak enerji tasarrufu sağlanır.
• Merkezi olarak işletme kontrolü yapılırken, misafire de bireysel konfor imkanı sunulur.

AVM, Mağaza, Restoran ve Diğer Ticari Alanlar

Alışveriş merkezleri, mağazalar ve restoranlarda, özellikle kaset veya kanal tipi fancoil üniteleri tercih edilir. Tavan içinde gizlenerek mimari tasarıma uyum sağlar, farklı mağazaların ayrı faturalanmasına imkan tanıyacak şekilde zonlanabilir.

Fancoil ve Isı Pompası / Chiller İlişkisi

Isı Pompası ile Fancoil Kullanımı

Isı pompası ile beslenen bir fancoil sisteminde:

• Isı pompası, kışın sıcak su, yazın soğuk su üretir.
• Fancoil üniteleri, oda bazlı ısıtma ve soğutmayı üstlenir.
• Yerden ısıtma, radyatör ve fancoil birlikte kullanılacaksa, buffer tank ve üç yollu vana ile hidrolik denge ve sıcaklık kontrolü sağlanır.

Bu kombinasyon, enerji verimliliği ve konfor açısından son derece güçlü bir çözüm oluşturur.

Chiller ile Fancoil Kullanımı

Soğutma yükü yüksek, büyük ticari binalarda chiller + fancoil en klasik çözümlerden biridir. Chiller soğuk suyu üretir, fancoiller bu enerjiyi mahal bazında kullanıma sunar. Eğer sistem dört borulu ise, ek olarak kazan veya ısı pompası üzerinden sıcak su da devreye alınabilir.

Fancoil Kullanmanın Avantajları

Zon Kontrolü ve Esnek Çalışma

Fancoil üniteleri sayesinde her mahal kendi ihtiyacına göre çalıştırılabilir. Bu sayede:

• Kullanılmayan odalar veya ofisler için gereksiz enerji harcanmaz.
• Güneş alan cepheler ile almayan cepheler farklı set değerine ayarlanabilir.
• Çok katlı ve çok zonlu binalarda yüksek esneklik elde edilir.

Yüksek Konfor Seviyesi

Çok kademeli veya oransal fan kontrolü ile üfleme hızı kullanıcıya göre ayarlanabilir. Doğru seçilmiş ve projelendirilmiş bir fancoil sisteminde:

• Hızlı tepki süreleri ile ortam kısa sürede istenen sıcaklığa gelir.
• Yerden ısıtma gibi yavaş tepkili sistemlerin yanında, hızlı konfor aracı olarak kullanılabilir.

Mimari Esneklik

Kaset tip, kanal tip, duvar tipi, yer-tavan tipi gibi farklı gövde seçenekleri sayesinde, mimarın ve kullanıcının beklentilerine göre çözüm üretilebilir. Asma tavan içine gizlenen sistemlerde sadece menfezler görünür.

Enerji Verimliliği

İyi tasarlanmış bir fancoil sisteminde:

• Merkezi ısı kaynağı (ısı pompası, chiller, kazan) yüksek verimde çalışır.
• Oda bazlı termostatlarla gereksiz çalışmanın önüne geçilir.
• Yeni nesil EC (elektronik komütasyonlu) fan motorları ile elektrik tüketimi azaltılabilir.

Fancoil Sistemlerinin Sınırlamaları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Fan Sesi ve Akustik

Her ne kadar modern fancoil üniteleri düşük ses seviyesine sahip olsa da, fanlı bir sistem olduğu için tamamen sessiz değildir. Yatak odası, toplantı salonu gibi sessizliğin önemli olduğu alanlarda, ses değeri (dB(A)) dikkatle incelenmeli, düşük kademede bile kabul edilebilir değerlerde olması sağlanmalıdır.

Filtre Temizliği ve Bakım

Fancoil filtreleri düzenli olarak temizlenip bakımı yapılmazsa:

• Hava debisi düşer,
• Enerji tüketimi artar,
• Üfleme sıcaklıkları istenen değere ulaşmayabilir.

Bu nedenle proje tesliminde bakım periyotlarının tanımlanması ve kullanıcıya anlatılması önemlidir.

Taze Hava İhtiyacı

Fancoil üniteleri, kendi başına taze hava sağlamaz; ağırlıklı olarak iç hava sirkülasyonu yapar. İç mekân hava kalitesinin artırılması için:

• Merkezi havalandırma sistemiyle birlikte taze hava beslemesi,
• Gerekirse kanal tipi fancoil ile taze havanın karışım şeklinde içeri alınması

gibi çözümler düşünülmelidir.

Fancoil Seçerken Nelere Dikkat Edilmeli?

Kapasi̇te (kW veya BTU/h)

Her mahal için ısıtma ve soğutma yükü hesaplanmalı, buna uygun kapasitede fancoil seçilmelidir. Yetersiz kapasite konfor problemlerine, aşırı kapasite ise gereksiz yatırım maliyetine ve fan hızının çoğu zaman yüksek kademede çalışmasına neden olabilir.

Hava Debisi (m³/h) ve Coil Yapısı

Coil yüzey alanı ve fan debisi, cihazın hem kapasitesini hem de konforunu belirler. Yüksek debi, daha hızlı tepki süresi sağlarken, doğru menfez tasarımı yapılmazsa cereyan hissi oluşturabilir. Proje tasarımında menfez tipi, yönü ve hava hızı da değerlendirilmelidir.

Ses Seviyesi

Üretici kataloglarındaki ses seviyeleri dikkatle incelenmeli; özellikle:

• Yatak odası ve ofis gibi sessiz alanlarda düşük dB(A) değerleri,
• Toplantı salonu ve sınıflarda kabul edilebilir gürültü seviyeleri

hedeflenmelidir.

Kontrol Tipi ve Otomasyon Uyumu

Seçilecek fancoil ünitesinin:

• Üç hızlı fan mı, yoksa oransal kontrol (EC fan) mı kullanacağı,
• İki veya üç yollu vana ile kontrol edilip edilmeyeceği,
• Bina otomasyon sistemi (BMS) ile haberleşme ihtiyacı (örneğin Modbus vb.)

proje başlangıcında belirlenmelidir. Böylece oda termostatı, vana aktüatörü ve fancoil arasında uyumlu bir sistem kurulur.

Drenaj ve Kondens Yönetimi

Soğutma modunda oluşan yoğuşma suyunun güvenli şekilde drenaj edilmesi gerekir. Bu nedenle:

• Fancoil drenaj çıkışı için uygun kot ve eğim planlanmalı,
• Gerekirse kondens pompası kullanımı düşünülmeli,
• Drenaj hattının koku ve tıkanıklık risklerine karşı doğru tasarlanması

önemlidir.

Fancoil Hakkında Sık Sorulan Sorular

Fancoil ile klima arasındaki fark nedir?

Split klima üniteleri direkt genleşmeli (gaz devreli) sistemlerdir; her iç ünitenin kendi gaz devresi bulunur. Fancoil ise su devresi ile çalışır; ısı pompası, chiller veya kazan tarafından üretilen sıcak/soğuk suyu kullanır. Bu sayede daha merkezi ve esnek bir yapı kurulabilir.

Fancoil sadece soğutma için mi kullanılır?

Hayır. Uygun şekilde tasarlandığında hem ısıtma hem soğutma için kullanılabilir. Isıtma için sıcak su, soğutma için soğuk su devresi sağlandığında, fancoil dört mevsim konfor çözümü sunar.

Fancoil 24 saat çalışabilir mi?

Teknik olarak çalışabilir, ancak enerji tasarrufu açısından oda termostatı ve zaman programları ile akıllıca yönetilmesi daha doğrudur. Sadece ihtiyaç duyulan mahallerin, ihtiyaç duyulan süre boyunca çalıştırılması tavsiye edilir.

Fancoil ile taze hava sağlanır mı?

Standart fancoil üniteleri iç hava sirkülasyonu yapar. Taze hava için ayrı bir havalandırma sistemi veya taze hava karışımı sağlayan kanal tipi özel çözümler gerekir. Tam anlamıyla sağlıklı bir iç ortam için, fancoil sistemleri çoğu zaman havalandırma sistemi ile birlikte düşünülmelidir.

Fancoil bakımı zor mu?

Temel olarak filtre temizliği, drenaj hattı kontrolü, fan ve coil yüzeylerinin periyodik bakımı yeterlidir. Doğru erişim paneli ve bakım alanı bırakıldığında, fancoil bakımı düzenli ve hızlı şekilde yapılabilir.

Sonuç: Fancoil Üniteleri ile Esnek, Kontrol Edilebilir ve Verimli İklimlendirme

Özet Değerlendirme

Fancoil üniteleri, su devresi ile çalışan, oda bazlı ısıtma ve soğutma imkânı sunan modern terminal cihazlardır. Isı pompası, chiller ve kazan sistemleriyle birlikte kullanıldığında; yüksek konfor, esnek zon kontrolü ve doğru projelendirme ile enerji verimliliği sağlar.

Yeni bir bina inşa ederken veya mevcut mekanik tesisatı yenilerken, sadece merkezi cihazlara değil, bu cihazların enerjisini kullanıcıya aktaran fancoil ünitelerinin tipine, kapasitesine, kontrol yapısına ve montaj detaylarına da dikkat etmek; uzun vadede konforlu, tasarruflu ve yönetilebilir bir iklimlendirme sistemi kurmanın anahtarıdır.